Προεκλαμψία
Η προεκλαμψία είναι μια γενικευμένη νόσος ειδική για την εγκυμοσύνη.
Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη τον 5ο αιώνα π.Χ. Χαρακτηρίζεται από υπέρταση και λευκωματουρία. Συνήθως εμφανίζεται στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και υποχωρεί με τον τοκετό. Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστεί νωρίτερα -ακόμα και πριν τις 20 εβδ. - ή και μετά τον τοκετό. Αφορά το 2- 8% των κυήσεων.
Η προεκλαμψία και η εκλαμψία, όπως γενικότερα οι υπερτασικές διαταραχές της εγκυμοσύνης, αποτελούν καταστάσεις που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την Υγεία ή και να απειλήσουν τη ζωή της μητέρας και του εμβρύου (29000 θάνατοι από υπερτασικές διαταραχές της κύησης το 2013 παγκοσμίως).
Παθογένεια
Υπάρχουν αρκετές θεωρίες σχετικά με την παθοφυσιολογία της προεκλαμψίας. Η φυσιολογική εγκυμοσύνη εμπεριέχει μια κάποια μορφή ανοσοκαταστολής από τη μεριά της μητέρας για να υποδεχτεί και να ανεχθεί το 'μόσχευμα' δηλαδή τον πλακούντα και το έμβρυο (ξενιστές).
Στην προεκλαμψία η προσαρμογή αυτή δεν επιτυγχάνεται σε κάποιες γυναίκες με αποτέλεσμα την ανώμαλη πλακουντοποίηση και εμφύτευση της τροφοβλάστης ( του πλακούντα δηλαδή) στη μήτρα και τα μητριαία αγγεία τα οποία και διατηρούν υψηλές αντιστάσεις στη ροή του αίματος (ενώ φυσιολογικά θα έπρεπε να μεταμορφωθούν σε ανελαστικούς σωλήνες που θα επέτρεπαν την όσο το δυνατόν πιο ανεμπόδιστη παροχή αίματος προς το έμβρυο). Η προεκλαμψία χαρακτηρίζεται από ανώμαλους πλακούντες. Φαίνεται ότι στους πλακούντες αυτούς υπερτερούν οι αντί-αγγειογενετικοί παράγοντες (λ.χ. sFLt-1) σε σχέση με τους αγγειογενετικούς (λ.χ. PIGF: placental growth factor).
Το τελικό αποτέλεσμα είναι η τοπική υποξία και απελευθέρωση στην κυκλοφορία παραγόντων που προκαλούν βλάβη του ενδοθηλίου των αγγείων στα όργανα της μητέρας με αποτελέσματα όπως η υπέρταση, η μείωση του ενδοαγγειακού χώρου, η ανώμαλη λειτουργία των νεφρών, του ήπατος ή και ακόμα του εγκεφάλου.
Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως στην προεκλαμψία μαίνεται πραγματικά μια μάχη ανάμεσα στον ξενιστή (μητέρα) και το παράσιτο (έμβρυο) όπου και οι δυο ανταγωνίζονται να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα θρεπτικά συστατικά με πεδίο μάχης έναν ανώμαλο πλακούντα. Η υπέρταση στη μητέρα λ.χ. δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προσπάθεια του εμβρύου να τροφοδοτήσει με αίμα όσο το δυνατόν περισσότερο τον ελαττωματικό πλακούντα για να επωφεληθεί όσο το δυνατόν περισσότερο με παροχή θρεπτικών συστατικών!
Συμπτώματα προεκλαμψίας και εργαστηριακά ευρήματα
Διαγνωστικά κριτήρια
- Υπέρταση ( συστολική>140mmHg, διαστολική>90mmHg) σε 2 μετρήσεις με μεσοδιάστημα 6 ωρών
- Λεύκωμα στα ουρά > 300 mg ανάγκη 24ωρο
Κλινικά
- Οίδημα (μη ειδικό μια και αποτελεί σύμπτωμα και σε φυσιολογική κύηση)
Σε σοβαρή προεκλαμψία
- Επιγαστρικός πόνος, πόνος στο δεξιό άνω τεταρτημόριο της κοιλίας από διάσταση της κάψας του ήπατος
- Εμετοί
- Πονοκέφαλος
- Πνευμονικό οίδημα
- Διαταραχές της όρασης
Σε εκλαμψία : σπασμοί
Εργαστηριακά
- Ολιγουρία, υψηλή κρεατινίνη και ουρικό οξύ
- Υψηλά ηπατικά ενζυμα
- Ελαττωμένα αιμοπετάλια
Έμβρυο
- Υπολειπόμενη ενδομήτρια ανάπτυξη με παθολογικές μελέτες Doppler
Σε σοβαρή προεκλαμψία κίνδυνος ενδομητρίου θανάτου λόγω υποξίας ή αποκόλλησης πλακούντα
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της προεκλαμψίας
- πρωτότοκος
- ατομικό ιστορικό προεκλαμψίας
- Οικογενειακό ιστορικό προεκλαμψίας
- Υπέρταση πριν την εγκυμοσύνη
- νεφροπάθεια, σακχαρώδης διαβήτης, αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο
- προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία
- Παχυσαρκία
- πολύδυμη κύηση
- Εγκυμοσύνη με νέο σύντροφο
Καθορισμός του κινδύνου προεκλαμψίας
Στον σύγχρονο προγεννητικό έλεγχο ο κίνδυνος - Risk μπορεί να καθοριστεί κατά την επίσκεψη της εγκύου στις 11-14 εβδομάδες. Κατά την επίσκεψη αυτή (χρόνος διενέργειας του υπερηχογραφήματος της αυχενικής διαφάνειας) λαμβάνεται το ιστορικό και μετράται η αρτηριακή πίεση. Λαμβάνεται αίμα για μέτρηση του PIGF ( μαζί με τη μέτρηση της Β HCG και του PAPP-À). Στο υπερηχογράφημα μετρώνται οι αντιστάσεις της ροής του αίματος στα μητριαία αγγεία με μελέτες Doppler. Με τα ευρήματα αυτά η κύηση κατατάσσεται σαν χαμηλού κινδύνου (low risk) ή υψηλού κινδύνου (high risk). Στις κυήσεις υψηλού κινδύνου χορηγείται προληπτικά ασπιρίνη και τροποποιείται η μαιευτική παρακολούθηση.
Πρόληψη προεκλαμψίας
Έχει αποδεδειχθεί ότι σε κυήσεις με αυξημένο κίνδυνο για προεκλαμψία η προληπτική χορήγηση ασπιρίνης ξεκινώντας από την 12η εβδομάδα μειώνει τον κίνδυνο κατά ένα μικρό αλλά στατιστικά σημαντικό βαθμό. Η χορήγηση ασπιρίνης συνίσταται από το Αμερικάνικο Κολλέγιο Μαιευτήρων Γυναικολόγων ACOG. Έχουν επιχειρηθεί και άλλα μέτρα στη δίαιτα: τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη, περιορισμός άλατος, συμπληρώματα διατροφής με Vit C,E ( αντιοξειδωτικά) Vit D χωρίς ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η χορήγηση ασβεστίου τουλάχιστον 1gr την ημέρα συνίσταται γενικά στην εγκυμοσύνη και ίσως βοηθά στην πρόληψη της προεκλαμψίας ειδικά αν η λήψη ασβεστίου στις τροφές είναι περιορισμένη. Επίσης για την πρόληψη της προεκλαμψίας δεν βοηθά ούτε η σωματική άσκηση ούτε και ο κλινοστατισμός.
Κάπνισμα: οι γυναίκες χωρίς παράγοντες κινδύνου για προεκλαμψία που καπνίζουν προστατεύονται ακόμα περισσότερο. Οι γυναίκες με παράγοντες κινδύνου δεν επηρεάζονται αρνητικά από το κάπνισμα. Το κάπνισμα με άλλα λόγια δεν επηρεάζει ή και προστατεύει από την προεκλαμψία. Είναι όμως καταστροφικό για την ενδομήτρια ανάπτυξη και οδηγεί σε μωρά με υπολειπόμενη βάρος στη γέννηση.
Νέα δεδομένα για την προεκλαμψία από τον προγεννητικό έλεγχο
Όπως προαναφέραμε, η προεκλαμψία είναι μια επιπλοκή της εγκυμοσύνης που απαντάται στο 2-3% των κυήσεων! Είναι δυνητικά μια επικίνδυνη επιπλοκή που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία ή και τη ζωή της μητέρας ή του εμβρύου.
"Ο σύγχρονος προγεννητικός έλεγχος έχει σαν στόχο να αναγνωρίσει τον κίνδυνο ανάπτυξης της προεκλαμψίας και να τον μειώσει με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ή αν αυτό δεν είναι εφικτό, να καθορίσει τον τρόπο και τον χρόνο της παρακολούθησης των γυναικών πριν η κατάσταση γίνει επικίνδυνη!"
Πρόβλεψη κινδύνου εμφάνισης προεκλαμψίας ανά τρίμηνο κύησης
Α. Στο πρώτο τρίμηνο στις 12 εβδομάδες και κατά τη διάρκεια του υπερηχογραφήματος της αυχενικής διαφάνειας, μπορούμε να υπολογίσουμε τον κίνδυνο της προεκλαμψίας με βάση:
1. Το ιστορικό της γυναίκας ( ατομικό και οικογενειακό) τα σωματομετρικά και δημογραφικά της χαρακτηριστικά.
2. τη μέτρηση της αρτηριακής της πίεσης.
3. τις υπερηχογραφικές μετρήσεις Doppler στα μητριαία αγγεία .
4. τη μέτρηση του βιοχημικού παράγοντα PIGF στο αίμα.
Με τις μετρήσεις αυτές, η κύηση κατατάσσεται σε υψηλού κίνδυνου ( κίνδυνος >1/100) ή χαμηλού κινδύνου (>1/100) Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζονται το 90% των περιπτώσεων προεκλαμψίας πριν τις 34 εβδομάδες, το 75% πριν τις 37 εβδομάδες και το 47% μετά τις 37 εβδομάδες.
Στις κυήσεις υψηλού κινδύνου συνίσταται προφυλακτική λήψη ασπιρίνης ( Salospir 160 mg ) η οποία και μειώνει στο μισό τις περιπτώσεις που τελικά θα εμφανίσουν προεκλαμψία.
Β. Κατά αντίστοιχο τρόπο στις 22 εβδομάδες στο αναλυτικό υπερηχογράφημα του β επιπέδου υπολογίζεται εκ νέου ο κίνδυνος της προεκλαμψίας με βάση τα χαρακτηριστικά της μητέρας , την αρτηριακή της πίεση, τα Doppler των μητριαίων και τις μετρήσεις των παραγόντων PIGF και s- Flt στο αίμα.
Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζονται το 100% των περιπτώσεων προεκλαμψίας πριν τις 34 εβδομάδες, , το 85% πριν τις 37 εβδομάδες και το 45% μετά τις 37 εβδομάδες .
Στις γυναίκες αυτές προσφέρεται τακτικός υπερηχογραφικός και βιοχημικός έλεγχος για τη έγκαιρη ανίχνευση της νόσου.
Γ. Το ίδιο μπορεί να γίνει και στις 37 εβδομάδες. Με τον τρόπο αυτό καθορίζεται αν και για πόσο χρονικό διάστημα είναι ασφαλές να συνεχίζεται η εγκυμοσύνη μιας και η οριστική θεραπεία της προεκλαμψίας δίνεται από την διεκπεραίωση του τοκετού!
Συνοψίζοντας, η προεκλαμψία είναι μια σοβαρή επιπλοκή της εγκυμοσύνης υπεύθυνη για μεγάλο ποσοστό μητρικής και εμβρυικής νοσηρότητας και θνησιμότητας. Ο σύγχρονος προγεννητικός έλεγχος παρέχει όλα τα απαραίτητα εργαλεία να την αναγνωρίσουμε γρήγορα και να την αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά!
Ο Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος, Παναγιώτης Λίβανος, είναι στη διάθεσή σας να σας λύσει οποιαδήποτε απορία!
Athens Embryo Center
Ιατρείο σύγχρονου προγεννητικού ελέγχου
Πορφύρα Λάμπρου 21, Νέο Ψυχικό
Τηλ. για ραντεβού 
2106772922
Email: